ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙΔΑΣ – Γ΄ ΗΜΕΡΗΣΙΩΝ
ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ΄ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ
ΔΕΥΤΕΡΑ 27 ΜΑΪΟΥ 2013 – ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ:
ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΣΥΝΟΛΟ ΣΕΛΙΔΩΝ: ΤΡΕΙΣ (3)
Διδαγμένο κείμενο
Αριστοτέλους Πολιτικά ( Α1,1/ Γ1,2/ Γ1,3 – 4/6/12)
Ἐ πειδὴ πᾶσαν πόλιν ὁρῶμεν κοινωνίαν τινὰ οὖσαν καὶ πᾶσαν κοινωνίαν ἀγαθοῦ τινος ἕνεκεν συνεστηκυῖαν (τοῦ γὰρ εἶναι δοκοῦντος ἀγαθοῦ χάριν πάντα πράττουσι πάντες), δῆλον ὡς πᾶσαι μὲν ἀγαθοῦ τινος στοχάζονται, μάλιστα δὲ καὶ τοῦ κυριωτάτου πάντων ἡ πασῶν κυριωτάτη καὶ πάσας περιέχουσα τὰς ἄλλας. Αὕτη δ’ ἐστὶν ἡ καλουμένη πόλις καὶ ἡ κοινωνία ἡ πολιτική.
Ἐπεὶ δ’ ἡ πόλις τῶν συγκειμένων, καθάπερ ἄλλο τι τῶν ὅλων μὲν συνεστώτων δ’ ἐκ πολλῶν μορίων, δῆλον ὅτι πρότερον ὁ πολίτης ζητητέος· ἡ γὰρ πόλις πολιτῶν τι πλῆθός ἐστιν. Ὥστε τίνα χρὴ καλεῖν πολίτην καὶ τίς ὁ πολίτης ἐστὶ σκεπτέον. Καὶ γὰρ ὁ πολίτης ἀμφισβητεῖται πολλάκις· οὐ γὰρ τὸν αὐτὸν ὁμολογοῦσι πάντες εἶναι πολίτην· ἔστι γάρ τις ὃς ἐν δημοκρατίᾳ πολίτης ὢν ἐν ὀλιγαρχίᾳ πολλάκις οὐκ ἔστι πολίτης.
Ὁ πολίτης οὐ τῷ οἰκεῖν που πολίτης ἐστίν (καὶ γὰρ μέτοικοι καὶ δοῦλοι κοινωνοῦσι τῆς οἰκήσεως), οὐδ’ οἱ τῶν δικαίων μετέχοντες οὕτως ὥστε καὶ δίκην ὑπέχειν καὶ δικάζεσθαι (τοῦτο γὰρ ὑπάρχει καὶ τοῖς ἀπὸ συμβόλων κοινωνοῦσιν)· … πολίτης δ’ ἁπλῶς οὐδενὶ τῶν ἄλλων ὁρίζεται μᾶλλον ἢ τῷ μετέχειν κρίσεως καὶ ἀρχῆς. … Τίς μὲν οὖν ἐστιν ὁ πολίτης, ἐκ τούτων φανερόν· ᾧ γὰρ ἐξουσία κοινωνεῖν ἀρχῆς βουλευτικῆς καὶ κριτικῆς, πολίτην ἤδη λέγομεν εἶναι ταύτης τῆς πόλεως, πόλιν δὲ τὸ τῶν τοιούτων πλῆθος ἱκανὸν πρὸς αὐτάρκειαν ζωῆς, ὡς ἁπλῶς εἰπεῖν.
Α1. Από το παραπάνω κείμενο να γράψετε στο τετράδιό σας τη μετάφραση του αποσπάσματος: «Ἐπειδὴ πᾶσαν πόλιν ….. οὐκ ἔστι πολίτης.».
Μονάδες 10
Β1. Ποια είναι η δομή του συλλογισμού, με τον οποίο ο Αριστοτέλης ορίζει την πόλη ως την τελειότερη μορφή κοινωνίας;
Μονάδες 10
Β2. Γιατί ο Αριστοτέλης επιδιώκει να προσδιορίσει την έννοια του πολίτη και πώς ορίζει τη σχέση του πολίτη με την πόλη;
Μονάδες 10
ΤΕΛΟΣ 1ΗΣ ΑΠΟ 3 ΣΕΛΙ∆ΕΣ
ΑΡΧΗ 2ΗΣ ΣΕΛΙ∆ΑΣ – Γ΄ ΗΜΕΡΗΣΙΩΝ
Β3. Με βάση το κείμενο που σας δίνεται και το παρακάτω μεταφρασμένο απόσπασμα, να εξηγήσετε γιατί, κατά τον Αριστοτέλη, η πόλη είναι «κοινωνική οντότητα τέλεια» και γιατί υπάρχει «εκ φύσεως» .
ΜΕΤΑΦΡΑΣΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ
Ο άνθρωπος είναι ζῷον πολιτικόν
Η κοινωνική οντότητα που προήλθε από τη συνένωση περισσότερων χωριών είναι η πόλη, μια κοινωνική οντότητα τέλεια, που μπορούμε να πούμε ότι πέτυχε τελικά την ύψιστη αυτάρκεια· συγκροτήθηκε για να διασφαλίζει τη ζωή, στην πραγματικότητα όμως υπάρχει για να εξασφαλίζει την καλή ζωή. Η πόλη, επομένως, είναι κάτι που ήρθε στην ύπαρξη εκ φύσεως, όπως ακριβώς και οι πρώτες κοινωνικές οντότητες, αφού αυτή είναι το τέλος εκείνων κι αφού αυτό που λέμε φύση ενός πράγματος δεν είναι παρά η μορφή που αυτό έχει κατά τη στιγμή της τελείωσης, της ολοκλήρωσής του: αυτό δεν λέμε, πράγματι, πως είναι τελικά η φύση του κάθε πράγματος, π. χ. του ανθρώπου, του αλόγου ή του σπιτιού, η μορφή δηλαδή που το κάθε πράγμα έχει όταν ολοκληρωθεί η εξελικτική του πορεία;
Αριστοτέλους Πολιτικά ( Α2, 5)
Μονάδες 10
Β4. Ποια είναι η σημασία της λέξης «πόλη» στα Πολιτικά του Αριστοτέλη και ποιοι είναι οι στόχοι της;
Μονάδες 10
Β5. Να βρείτε στο παραπάνω πρωτότυπο διδαγμένο κείμενο μία ετυμολογικά συγγενή λέξη, απλή ή σύνθετη, για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις της νέας ελληνικής:
ενόραση, σύσταση, κατάσχεση, σύγκλητος, κειμήλιο, σκόπιμος, άρχοντας, άφαντος, ρητό, άφιξη.
Μονάδες 10
Γ. Αδίδακτο κείμενο
Θουκυδίδου Ἱστοριῶν Ζ 28
Μηνύεται οὖν ἀπὸ μετοίκων τέ τινων καὶ ἀκολούθων περὶ μὲν τῶν Ἑρμῶν οὐδέν, ἄλλων δὲ ἀγαλμάτων περικοπαί τινες πρότερον ὑπὸ νεωτέρων μετὰ παιδιᾶς καὶ οἴνου γεγενημέναι, καὶ τὰ μυστήρια ἅμα ὡς ποιεῖται ἐν οἰκίαις ἐφ’ ὕβρει· ὧν καὶ τὸν Ἀλκιβιάδην ἐπῃτιῶντο. καὶ αὐτὰ ὑπολαμβάνοντες οἱ μάλιστα τῷ Ἀλκιβιάδῃ ἀχθόμενοι ἐμποδὼν ὄντι σφίσι μὴ αὐτοῖς τοῦ δήμου βεβαίως προεστάναι, καὶ νομίσαντες, εἰ αὐτὸν ἐξελάσειαν, πρῶτοι ἂν εἶναι, ἐμεγάλυνον καὶ ἐβόων ὡς ἐπὶ δήμου καταλύσει τὰ τε μυστικὰ καὶ ἡ τῶν Ἑρμῶν περικοπὴ γένοιτο καὶ οὐδὲν εἴη αὐτῶν ὅτι οὐ μετ’ ἐκείνου ἐπράχθη, ἐπιλέγοντες τεκμήρια τὴν ἄλλην αὐτοῦ ἐς τὰ ἐπιτηδεύματα οὐ δημοτικὴν παρανομίαν.
μεγαλύνω: μεγαλοποιώ δημοτική: δημοκρατική
ΤΕΛΟΣ 2ΗΣ ΑΠΟ 3 ΣΕΛΙ∆ΕΣ
ΑΡΧΗ 3ΗΣ ΣΕΛΙ∆ΑΣ – Γ΄ ΗΜΕΡΗΣΙΩΝ
Γ1. Να γράψετε στο τετράδιό σας τη μετάφραση του παραπάνω κειμένου.
Μονάδες 20
Γ2. Να γράψετε στο τετράδιό σας τον τύπο που ζητείται για καθεμιά από τις
παρακάτω λέξεις:
τινων : την αιτιατική ενικού στο θηλυκό γένος
ὕβρει : την αιτιατική ενικού
ὄντι : τη δοτική πληθυντικού στον ίδιο τύπο
μάλιστα : τον θετικό βαθμό του ιδίου τύπου
ἐπῃτιῶντο : το β΄ ενικό πρόσωπο της προστακτικής του ενεστώτα
ὑπολαμβάνοντες: τη δοτική πληθυντικού της μετοχής του αορίστου της παθητικής φωνής στο ίδιο γένος
ἐξελάσειαν: το γ΄ πληθυντικό πρόσωπο της ευκτικής του μέλλοντα στην ίδια φωνή
ἐβόων : το απαρέμφατο του ενεστώτα στην ίδια φωνή
εἴη : το γ΄ ενικό πρόσωπο της οριστικής του μέλλοντα
ἐπράχθη : το γ΄ ενικό πρόσωπο της προστακτικής του παρακειμένου στην ίδια φωνή.
Μονάδες 10
Γ3α. Να γίνει πλήρης συντακτική αναγνώριση των παρακάτω τύπων και φράσεων:
περὶ τῶν Ἑρμῶν, ὑπὸ νεωτέρων, τὰ μυστήρια, τὸν Ἀλκιβιάδην, δήμου (το δεύτερο στο κείμενο), αὐτοῦ (μονάδες 6).
Γ3β. Να γράψετε τον υποθετικό λόγο του κειμένου (μονάδες 2) και να τον χαρακτηρίσετε ως προς το είδος του (μονάδες 2).
Μονάδες 10
ΟΔΗΓΙΕΣ ( για τους εξεταζομένους)
1 . Στο εξώφυλλο να γράψετε το εξεταζόμενο μάθημα . Στο εσώφυλλο πάνω- πάνω να συμπληρώσετε τα ατομικά στοιχεία μαθητή. Στην αρχή των απαντήσεών σας να γράψετε πάνω – πάνω την ημερομηνία και το εξεταζόμενο μάθημα. Να μην αντιγράψετε τα θέματα στο τετράδιο και να μη γράψετε πουθενά στις απαντήσεις σας το όνομά σας.
2 . Να γράψετε το ονοματεπώνυμό σας στο πάνω μέρος των φωτοαντιγράφων αμέσως μόλις σας παραδοθούν. Τυχόν σημειώσεις σας πάνω στα θέματα δεν θα βαθμολογηθούν σε καμία περίπτωση. Κατά την αποχώρησή σας να παραδώσετε μαζί με το τετράδιο και τα φωτοαντίγραφα.
3 . Να απαντήσετε στο τετράδιό σας σε όλα τα θέματα μόνο με μπλε ή μόνο με μαύρο στυλό με μελάνι που δεν σβήνει.
4 . Κάθε απάντηση τεκμηριωμένη είναι αποδεκτή.
5 . Διάρκεια εξέτασης: τρεις (3) ώρες μετά τη διανομή των φωτοαντιγράφων. 6 . Χρόνος δυνατής αποχώρησης: 10 . 00 π. μ.
KΑΛΗ ΕΠΙΤΥΧΙΑ ΤΕΛΟΣ ΜΗΝΥΜΑΤΟΣ
ΤΕΛΟΣ 3ΗΣ ΑΠΟ 3 ΣΕΛΙΔΕΣ
ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΑΡΧΑΙΩΝ Γ΄ ΛΥΚΕΙΟΥ
ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ
Επειδή βλέπουμε ότι κάθε πόλη είναι ένα είδος κοινότητας και ότι κάθε κοινότητα έχει συσταθεί για την επίτευξη κάποιου αγαθού (όλοι, πραγματικά, κάνουν τα πάντα για χάρη εκείνου που θεωρείται ότι είναι αγαθό), εύκολα καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι όλες τους (οι κοινότητες) επιδιώκουν κάποιο αγαθό, και φυσικά αυτή που είναι ανώτερη από όλες τις κοινότητες και κλείνει μέσα της όλες τις άλλες επιδιώκει το ανώτερο από όλα τα αγαθά. Αυτή είναι εκείνη η κοινότητα που λέγεται πόλη ή κοινωνία πολιτική.
Επειδή η πόλη ανήκει στην κατηγορία των σύνθετων πραγμάτων, όπως ακριβώς κάθε άλλο πράγμα από αυτά που είναι ένα όλο αποτελούμενο όμως από πολλά μέρη είναι φανερό ότι πρώτα πρέπει να ψάξουμε να βρούμε τι είναι πολίτης, αφού η πόλη δεν είναι παρά ένα πλήθος πολιτών. Επομένως, πρέπει να εξετάσουμε ποιον πρέπει να ονομάζουμε πολίτη και ποια η ουσία της λέξης πολίτης. Πράγματι, για το περιεχόμενο της λέξης πολίτης διατυπώνονται πολλές φορές διαφορετικές μεταξύ τους γνώμες ˙ γιατί δεν υπάρχει μία γενική συμφωνία για το περιεχόμενο της λέξης πολίτης ˙ γιατί συμβαίνει κάποιος που θεωρείται πολίτης στο δημοκρατικό καθεστώς να μη θεωρείται πολίτης σε καθεστώς ολιγαρχίας.
Β1. Σε αντίθεση με τα «Ηθικά Νικομάχεια», όπου ο Αριστοτέλης χρησιμοποιούσε γενικά επαγωγικούς συλλογισμούς, παρατηρούμε ότι σ’ αυτή την ενότητα κάνει χρήση παραγωγικών συλλογισμών, ξεκινάει δηλαδή με μία γενική πρόταση και έπειτα προχωρεί στην εξέταση των επιμέρους περιπτώσεων. Έτσι, με την έκφραση «πᾶσαν πόλιν» ξεκινά από τα γενικά και θέτει σε οντολογική προτεραιότητα το σύνολο, δηλαδή την πόλη έναντι του ατόμου. Κατά βάθος πίστευε ότι είναι «κατὰ φύσιν» να αναφερόμαστε πρώτα στα κοινά, στα γενικά θέματα, και ύστερα να περνούμε στα ειδικά, στα επιμέρους ζητήματα («τὰ περὶ ἔκατον ἴδια»). Αξιοπρόσεκτο είναι ότι τη μέθοδο αυτή, που την έβρισκε κατάλληλη για τη μελέτη και διερεύνηση των φυσικών φαινομένων, ο Αριστοτέλης την εφάρμοσε και στη μελέτη πολιτικών θεμάτων. Αυτό υποδηλώνει ότι συνελάμβανε όλα αυτά τα φαινόμενα (τα φυσικά και τα πολιτικά) ως όμοια.
Ας δούμε όμως αναλυτικά την πορεία της σκέψης του:
Αρχικά χρησιμοποιεί ένα παραγωγικό συλλογισμό για να αποδείξει ότι η «πόλις» είναι μία μορφή κοινωνικής συνύπαρξης που αποβλέπει σε ένα αγαθό.
Ο συλλογισμός του έχει ως εξής:
1η προκείμενη: κάθε κοινωνία –μορφή κοινωνικής συνύπαρξης αποβλέπει σε ένα αγαθό «πᾶσαν κοινωνίαν ἀγαθοῦ τινος ἔνεκεν συνεστηκυῖαν»
2η προκείμενη: η πόλη –κράτος είναι μία κοινωνία –μορφή κοινωνικής συνύπαρξης «πᾶσαν πόλιν ὁρῶμεν κοινωνίαν τινὰ οὖσαν»
Συμπέρασμα: η πόλη –κράτος αποβλέπει σε ένα αγαθό «πᾶσαι μὲν ἀγαθοῦ τινος στοχάζονται»
Στη συνέχεια με ένα δεύτερο παραγωγικό συλλογισμό καταλήγει στο συμπέρασμα ότι η πόλη –κράτος είναι ανώτερη μορφή κοινωνίας που αποβλέπει στο ανώτερο από όλα τα αγαθά.
Ο συλλογισμός έχει ως εξής:
1η προκείμενη: κάθε κοινωνία – μορφή κοινωνικής συνύπαρξης αποβλέπει σε ένα αγαθό «πᾶσαν κοινωνίαν ἀγαθοῦ τινος ἔνεκεν συνεστηκυῖαν»
2η προκείμενη: η πόλη –κράτος είναι ανώτερη μορφή κοινωνικής συνύπαρξης, γιατί εμπεριέχει όλες τις άλλες μορφές κοινωνίας. «ἡ πασῶν κυριωτάτη καὶ πάσας περιέχουσα τὰ ἄλλας»
Συμπέρασμα: η πόλη κράτος αποβλέπει στο ανώτερο από όλα τα αγαθά «τοῦ κυριωτάτου πάντων»
Β2. Όπως για να καταλάβουμε το πολίτευμα χρειάστηκε να πάμε πίσω στην πόλη, έτσι για να καταλάβουμε την πόλη πρέπει να πάμε πίσω στον πολίτη. Η πόλη, το κράτος ανήκει στην κατηγορία των σύνθετων πραγμάτων, όπως ακριβώς και όλα τα άλλα πράγματα που αποτελούν ένα όλον έχει συντεθεί από έναν αριθμό διάφορων μερών. Αν έτσι έχει το πράγμα, είναι φανερό ότι πρέπει να ψάξουμε να βρούμε τη φύση του πολίτη, δηλαδή του μέρους, πριν αρχίσουμε την έρευνά μας για τη φύση της πόλης –κράτους. Με άλλα λόγια το κράτος είναι μία σύνθεση πολιτών και αυτό μας αναγκάζει να σκεφτούμε πρώτα ποιος στα αλήθεια πρέπει να ονομάζεται πολίτης και τι είναι στην πραγματικότητα ένας πολίτης. Η φύση του πολίτη όπως και η φύση του κράτους, είναι ένα θέμα που προκάλεσε πολλές συζητήσεις και δεν έχει διασαφηνιστεί ποια είναι τα χαρακτηριστικά του, αφού άλλος ο πολίτης στο δημοκρατικό πολίτευμα και άλλος στο ολιγαρχικό.
Σε ένα δημοκρατικό πολίτευμα ο πολίτης είναι ενεργό μέλος της πολιτικής ζωής, έχει δικαιώματα (παρρησία, ισηγορία, ισονομία, το δικαίωμα του εκλέγειν και του εκλέγεσθαι) και συμμετέχει στη λήψη αποφάσεων. Αντίθετα σε ένα ολιγαρχικό πολίτευμα η εξουσία είναι στα χέρια των λίγων, των πλούσιων και ισχυρών, και σε ένα τυραννικό πολίτευμα στα χέρια όσων σφετερίζονται την εξουσία. Και τα δύο αυτά πολιτεύματα αφαιρούν από τον πολίτη το δικαίωμα συμμετοχής στα κοινά, αυτός πρέπει να υπακούει στις εντολές των λίγων και του δίνεται η δυνατότητα συμμετοχής στα δημόσια αξιώματα μόνο αν του το επιτρέπει η καταγωγή, το επάγγελμα, το εισόδημά του, κλπ. Αλλού, στα Πολιτικά 1278 ο Αριστοτέλης λέει πως στα ολιγαρχικά πολιτεύματα ένας χειρώνακτας δεν μπορεί να είναι πολίτης δεδομένου ότι η συμμετοχή στα αξιώματα εξαρτάται από την καταβολή υψηλών φόρων που οι εργάτες δεν μπορούν να πληρώσουν.
Παρακάτω, με απόλυτη σαφήνεια, θα διατυπώσει πως πολίτης είναι αυτός που μετέχει στην πολιτική και στη δικαστική εξουσία, άρα ο Αριστοτέλης ορίζει τον πολίτη με την άμεση συμμετοχή του στην νομοθετική, εκτελεστική και δικαστική εξουσία. Αυτή η συμμετοχή παρουσιάζεται από τον φιλόσοφο ως το σπουδαιότερο δικαίωμα του πολίτη και εξαιτίας αυτού του δικαιώματος γίνεται κύτταρο της πόλης – κράτους που επηρεάζει και καθορίζει τα πολιτικά πράγματα. Ισοδυναμεί με τη συμμετοχή στο σύνολο των λειτουργιών της πόλης –κράτους, μιας πόλης που έχει δημοκρατικό καθεστώς και φυσικά αναφέρεται στη δημοκρατική Αθήνα, την πόλη της άμεσης δημοκρατίας. Επομένως, η σχέση του πολίτη με την πόλη είναι μία σχέση αμφίδρομη, αν και εφόσον βρισκόμαστε σε δημοκρατικό καθεστώς. Στην περίπτωση αυτή δεν επηρεάζεται μόνο ο πολίτης από την πόλη, αλλά και ο ίδιος γίνεται φορέας εξουσίας και επηρεάζει την πόλη του.
Β3. 1ος Συλλογισμός:
Η πόλη είναι μία κοινωνική οντότητα τέλεια και υπάρχει εκ φύσεως:
1η προκείμενη: αφού οι πρώτες κοινωνικές οντότητες είναι έμφυτες υπάρξεις, π.χ. ο οίκος που δημιουργήθηκε από την ανάγκη του ανθρώπου, να καλύψει τις βασικές του ανάγκες (επιβίωση, αναπαραγωγή).
2η προκείμενη: κάθε πόλη, σύμφωνα με το κείμενό μας, είναι μία κοινωνική οντότητα τέλεια και αποτελεί την ολοκλήρωση –τελείωση των πρώτων κοινωνιών.
Συμπέρασμα: Άρα κάθε πόλη προέρχεται εκ φύσεως (είναι φυσική ύπαρξη).
Ο άνθρωπος από την ώρα που θα γεννηθεί επιδιώκει να ζει μαζί με άλλους ανθρώπους σπρωγμένος από την ίδια του τη φύση, θέλοντας να ικανοποιήσει τα έμφυτα ένστικτα της επιβίωσης και της αναπαραγωγής, και γι αυτό σύμφωνα με τον Αριστοτέλη η οικογένεια είναι η πρώτη μορφή κοινότητας που καλύπτει τις παραπάνω ανάγκες. Δεδομένου ότι ο οίκος αφήνει ακάλυπτες τις πνευματικές του ανάγκες, ο άνθρωπος συγκροτεί τις κώμες με τη συνένωση των οίκων. Τέλος προχωρεί στη συνένωση των κωμών και συγκροτεί τις πόλεις –κράτη γιατί μόνο αυτή η μορφή της κοινωνικής ζωής καλύπτει όλες τις ανάγκες του ανθρώπου και του εξασφαλίζει μέσω της αυτάρκειας την ευδαιμονία.
2ος Συλλογισμός:
1η προκείμενη: Φύση ενός πράγματος είναι η μορφή που έχει κατά τη στιγμή της τελείωσης, της ολοκλήρωσής τους
2η προκείμενη: Η πόλη είναι ολοκλήρωση- τελείωση των μικρότερων κοινοτήτων, οι οποίες είναι έμφυτες
Συμπέρασμα: Άρα η πόλη προέρχεται εκ φύσεως.
Η πόλη αποτελεί το τέλος μίας εξελικτικής πορείας, η οποία είναι τέλεια. Μέσα στη λέξη αυτή ο αρχαίος Έλληνας άκουγε καθαρά τη λέξη τέλος, μια λέξη που δήλωνε το σκοπό, για τον οποίο είναι πλασμένο το καθετί, τον προορισμό του. Είναι φανερό ότι με αυτή τη σημασία η λέξη δεν δήλωνε ό,τι η δική μας λέξη τέλος ˙ ίσα ίσα δήλωνε τη στιγμή της τελείωσης, της ακμής, της ολοκλήρωσης. Στη συγκεκριμένη λοιπόν περίπτωση του κειμένου μας, το επίθετο τέλεια λέγεται σε σχέση με την ολοκλήρωση του εξελικτικού κύκλου που παρακολουθούμε (οἰκία, κώμη, πόλις) ˙ με το νόημα αυτό η στιγμή της ολοκλήρωσης δηλώνει και το τέλος της εξέλιξης (η οποία όμως δεν οδηγεί σε μία τελική φθορά, αλλά σε μία τελική ολοκλήρωση).
Η πόλη ανήκει στα πράγματα που υπάρχουν εκ φύσεως. Η ύπαρξή της εξυπηρετεί κάποιο σκοπό, κάποια επιδίωξη που είναι η ευδαιμονία, το ευ ζην των πολιτών που εξασφαλίζεται μέσω της αυτάρκειας. Στα Ηθικά Νικομάχεια ο Αριστοτέλης μας είπε καθαρά τι εννοεί με αυτή τη λέξη. Χρησιμοποιούμε, είπε, αυτή τη λέξη όταν θέλουμε να δηλώσουμε πως κάτι είναι και μοναχό του τέλειο αγαθό, ότι και μόνο του κάνει τη ζωή άξια να τη ζήσει κανείς, έχοντας το αίσθημα ότι δεν έχει ανάγκη από τίποτε άλλο. Στο δικό μας χωρίο η πόλις χαρακτηρίζεται τέλεια, ακριβώς γιατί τίποτε άλλο δεν χρειάζεται πέρα από αυτήν ο πολίτης, αφού η πόλις είναι αυτάρκης, μπορεί δηλαδή και μόνη της να του χαρίσει το πιο μεγάλο αγαθό, την ευδαιμονία. Μια πόλις λοιπόν είναι αυτάρκης, αν η γεωγραφική της θέση της εξασφαλίζει τα υλικά αγαθά και τη βοηθεί στην εμπορική της ανάπτυξη αν έχει τις απαραίτητες αμυντικές δυνατότητες και αν διαθέτει σύστημα χρηστής διοίκησης και προπαντός απονομής της δικαιοσύνης, επομένως αν είναι ανεξάρτητη ή με άλλα λόγια αν δεν χρειάζεται εξωτερική βοήθεια για να καλύψει τις υλικές και τις ηθικές –πνευματικές –κοινωνικές ανάγκες της.
Β4. Επειδή διαβάζοντας τις ενότητες αυτές, θα συναντούμε συχνότατα τη λέξη πόλις, πρέπει να έχουμε από τώρα υπόψη μας ότι η αρχαία ελληνική αυτή λέξη δεν είχε τη σημασία που έχει η δική μας λέξη “πόλη”. Η αρχαία ελληνική λέξη πόλις αντιστοιχεί μάλλον στη δική μας έννοια “κράτος”. Αυτή η πόλις –κράτος είναι στα Πολιτικά μία κοινότητα που την αποτελούν κυβερνώντες και κυβερνώμενοι, ἄρχοντες και ἀρχόμενοι. Είναι ένα όλον που το αποτελούν, όπως θα δούμε, μέρη ˙ τα μέρη αυτά δεν χάνουν μέσα στο όλον τη δική τους φυσιογνωμία. Ως όλον, λοιπόν, η πόλις –κράτος, αποτελείται από ανόμοια, μεταξύ τους, στοιχεία ˙ μερικά από αυτά ασκούν εξουσία, τα άλλα υπακούουν. Όσο όλον η πόλις έχει για στόχο της την ευδαιμονία, και αυτή πάλι, είναι το αποτέλεσμα της αυτάρκειας, της απόλυτης μακάρι ανεξαρτησίας από οτιδήποτε βρίσκεται έξω από την πόλιν.
Β5. Ενόραση → ὁρῶμεν
Σύσταση → συνεστηκυῖαν, συνεστώτων
Κατάσχεση → περιέχουσα, ὑπέχειν, μετέχειν
Σύγκλητος → καλουμένη, καλεῖν
Κειμήλιο → συγκειμένων
Σκόπιμος → σκεπτέον
Άρχοντας → ὀλιγαρχία, ἀρχῆς, ὑπάρχει
Άφαντος → φανερὸν
Ρητό → λέγομεν, ὁμολογοῦσι
Άφιξη → ἱκανὸν
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΑΠΑΝΤΗΣΕΩΝ: ΚΟΥΙΝΕΛΗ ΠΕΡΣΑ – ΓΑΡΕΔΑΚΗ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ
ΑΔΙΔΑΚΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ
Γ1. ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ
Καταγγέλλεται λοιπόν (υποβάλλεται καταγγελία) από κάποιους (μερικούς) μετοίκους και υπηρέτες τίποτα σχετικό με τις στήλες του Ερμή, αλλά κάποιοι ακρωτηριασμοί αγαλμάτων ότι είχαν γίνει νωρίτερα από μεθυσμένους νέους για αστείο και παράλληλα μυστήρια (αναπαράσταση μυστηρίων) σε σπίτια από ασέβεια ˙ γι’ αυτά (μεταξύ άλλων) κατηγορούσαν και τον Αλκιβιάδη ˙ τότε λοιπόν επειδή υιοθέτησαν αυτά (πιστεύοντας αυτά) εκείνοι που εχθρεύονταν πάρα πολύ τον Αλκιβιάδη ότι ήταν (αποτελούσε) εμπόδιο γι’ αυτούς να γίνουν αρχηγοί με ασφάλεια (να γίνουν σίγουροι αρχηγοί) του λαού (της δημοκρατικής μερίδας) και επειδή νόμισαν (θεώρησαν) ότι αν έδιωχναν αυτόν (αν τον έβγαζαν από τη μέση) θα έπαιρναν αυτοί πρώτοι τα πρωτεία (θα ήταν πρώτοι στην πολιτεία) μεγαλοποιούσαν και φώναζαν (κραύγαζαν) ότι για την κατάλυση της δημοκρατίας έγιναν τα μυστήρια και ο ακρωτηριασμός των Ερμών και καμιά από αυτές τις ιεροσυλίες δεν είχε διαπραχθεί χωρίς τη συμμετοχή του (και ότι τίποτε από αυτά δεν υπήρχε που δεν έγινε με τη σύμπραξή του), θεωρώντας ως τεκμήρια (αποδείξεις) το άλλο (το υπόλοιπο) μη δημοκρατικό παράνομο φέρσιμό του στα έργα του ή στις ασχολίες του (την άλλη μη δημοκρατική συμπεριφορά του στα έργα του) ή (και τις αντιδημοκρατικές του συνήθειες)
Γ2.
Τινων → τινὰ
ὕβρει → ὕβριν
ὄντι → οὖσι
μάλιστα →μάλα
ἐπῃτιῶντο → ἐπαιτιῶ
ὑπολαμβάνοντες → ὑποληφθεῖσι
ἐξελάσειαν → ἐξελῷεν
έβόων → βοᾶν
εἴη → ἔσται
ἐπράχθη → πεπράχθω
Γ3 Α) περὶ τῶν Ἐρμῶν: Εμπρόθετος προσδιορισμός της αναφοράς στο ρήμα μηνύεται
ὑπὸ νεωτέρων: εμπρόθετος του ποιητικού αιτίου στη μετοχή γεγενημέναι
τὰ μυστήρια: υποκείμενο στο ρήμα ποιεῖται (αττική ασύνταξη)
τὸν Ἀλκιβιάδην: αντικείμενο στο ρήμα ἐπῃτιῶντο
δήμου: γενική αντικειμενική στον όρο καταλύσει
αὐτοῦ: γενική υποκειμενική στον όρο παρανομίαν
Β) Υπόθεση: εἰ αυτὸν ἐξελάσειαν
Απόδοση: πρῶτοι ἂν εἶναι
Στην υπόθεση: εἰ +ευκτική και στην απόδοση δυνητικό απαρέμφατο δηλώνει την απλή σκέψη του λέγοντος
Ο υποθετικός λόγος είναι απλός και εξαρτημένος
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΑΠΑΝΤΗΣΕΩΝ: ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ ΜΑΖΟΚΟΠΑΚΗ – ΒΑΖΙΤΑΡΗ
